عنوان گزارش : گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
فایل : (Word) قابل ویرایش
تعداد صفحات: ۲۲
چکیده
تدریس به معنای ساده، یعنی سخنرانی یک دبیر برای تعداد زیادی دانش‌آموز. این باور ریشه در قرون وسطی دارد. در زما نهای گذشته وقتی کتابی کمیاب میشد، این احساس در دبیر به وجود می‌آمد که بهتر است دانش خود را در قالب سخنرانی و خطابه منتشر کند؛ اما به تدریج با پیشرفت فناوری و تغییر یادگیرنده، نیاز به تغییر در رو شهای آموزشی احساس شد. امروزه آموزش زیست شناسی با چالشهای بسیاری روبه روست. از جملۀ این چالشها استمرار روشهای تدریس منسوخ شده، تفکیک آموخته‌های علمی از دنیای واقعی، کمبود ساعات درسی هفتگی، کاهش فعالیتهای آزمایشگاهی، عدم برنامه ریزی و طبقه بندی درستِ برخی از مطالب درسی، آزمو ن محوری، تمرکز برآموزش کنکوریِ مفاهیم و بالاخره کمبود توجه به خلاقیت یادگیرندگان است.
در مقابل اینها، روشهای مبتنی براستعدادیابی و توجه به فعالیتهای خلاقانه، فعال کردن دانش‌آموزان در فرایند تدریس با استفاده از رو شهای نوین تدریس، برگزاری اردوهای علمی و بازدید از دستآوردهای علمی جدید، کوشش برای رفع ایرادهای مطالب درسی، توجه به فعالیتهای آزمایشگاهی با اختصاص امتیاز یا نمره به آن، توجه به یادگیری مفاهیم پایه بهجای تمرکز بر نکات کنکوری ومانند اینها از راهکارهای موجود برای بهبود آموزش زیست شناسی و پیشرفت یادگیرندگان است. با توجه به مطالب ذکر شده اینجانب……….. برای علاقمند نمودن دانش‌آموزان سال اول دبیرستان…………………. به درس زیست شناسی سعی نموده ام که از روشهای جدید و جذاب استفاده نموده تا بتوانم دانش‌آموزانم را هرچه بیشتر به این درس و مسائل زیست محیطی علاقه مند نمایم.
آموزش زیست شناسی، رو شهای نوین تدریس، فعالیتهای آزمایشگاهی، فعالیتهای خلاقانه
علم زیست شناسی در عصر حاضر از اهمیت برتری نسبت به سایر پدیده‌ها برخوردار است. چون این علم چه در رابطه با مسائل و تحولات ژنتیکی و چه در مورد مطالعات زیست محیطی مستقیما با پیکر موجودات زنده حیات را بر روی کره زمین تشکیل داده اند، سروکار دارد.
با دو برابر شدن حجم اطلاعات در زمینه ژنتیک هر دو سال یکبار، و با فعالیت بینش از حد علم مکانیک ژن در مهندسی ژنتیک مرحله اصلی بر پا کردن تجهیزات را پشت سر گذاشته و اکنون آماده ورود به مرحله بهره برداری است. شرکت‌های بزرگ هم اکنون با جدیت در پی یافتن کاربردهای تجاری زیست شناسی جدید هستند. آنها رویای قرار دادن آنزیم‌ها را در اتومبیل جهت تنظیم دود اگزوز، در سر میپرورانند. آنان از چیزی سخن میگویند که نشریه نیویورک تایمز آن را “میکروب‌های فلز خوار” نامید، که میتوان از آنها در استخراج فلزات گران قیمت از اعماق اقیانوس استفاده کرد.
آموزش (تدریس) عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل دبیر و شاگرد براساس طراحی منظم و هدفدار دبیر، برای ایجاد تغییر در رفتار. علم زیست شناسی مجموعه ای از دانستنی هاست که از راه تجربۀ حسّی و آزمایش به دست می‌آیند. از نظر تاریخی دانش علمی گذشته را باید در متن تاریخی همان دوره بررسی کرد و نباید آن را با دانش امروزی مقایسه کرد.
بنابراین، به منظور آموزش بهتر این علم، آموزش دهنده نه تنها باید توانایی هایی داشته باشد، بلکه علاوه بر آن به امکانات و ابزارهایی نیز در فرایند تدریس نیاز دارد. این تواناییها و ابزارها عبارتند از:
تواناییهای لازم برای آموزش زیست شناسی
-آشنا بودن آموز ش دهنده با رو شهای نوین تدریس و مهار تهای مؤثر در تدریس،
-آگاهی و تسلط برکتب درسی،
-آشنایی با فناور یهای جدید و چگونگی کاربرد آ نها.
ابزارها و امکانات آموزشی
– آزمایشگاه و امکانات آزمایشگاهی
در دهه‌های اخیر تلاشهای زیادی در کشور صورت گرفته تا روشهای کلیشه ای و سنتی آموزشی جای خود را به روشهای تازه و بدیع و مبتنی بر نیازهای فردی و اجتماعی دانش‌آموزان دهد. آنان را خلاق و تولید کننده علم و دانش پرورش داده و دریچه‌های نوینی را در زمینه علوم و تکنولوژی در کشور بگشاید. تغییرات نظام آموزشی و کتب درسی دانش‌آموزان نیز در همین راستا صورت گرفته است. اما علی رغم تمامی زحمات و هزینه‌های سنگینی که آموزش و پرورش متحمل شده است، هنوز شاهد تدریس علم به شیوه سنتی و دبیر محوری هستیم. در قریب به اتفاق مدارس کشور، هیچ تغییری در زمینه تدریس و ارزشیابی و… دیده نمی شود. به همین علت به کرات دبیران ظالمانه مورد شماتت قرار می‌گیرند که چرا نمی توانند خود را با روشهای مدرن آموزش وفق دهند. به همین جهت در این مقاله سعی شده است بر علل و ریشه‌های تداوم شیوه تدریس سنتی و غیرفعال از سوی دبیران پرداخته شود. علل تداوم شیوه تدریس سنتی را میتوان در چند عامل زیر پیگیری کرد.
١. تأثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی در فرآیند تدریس
ساخت نظام آموزشی یک جامعه، اعم از نگرشها و باورها، برنامه‌ها و آیین نامه‌ها می‌تواند روش تدریس دبیر را تحت تأثیر قراردهد. توجه یا عدم توجه نظام آموزشی به نیازهای شاگردان و جامعه، اصالت دادن نظام آموزشی به محتوا وبرنامه‌ها به جای رشد و تحول همه جانبه، عدم نظارت و کنترل سالم و ارزشیابی‌های اصولی و غیراصولی همه می‌توانند روش تدریس دبیر را تحت تأثیر قراردهند. در بررسی ساختار نظام آموزشی هر کشور دو نظام کاملاً متفاوت دیده می‌شوند.
١-نظام متکی بر اصالت مواد درسی: از جمله ویژگیهای نظام متکی بر اصالت مواد درسی این است که در این نظام آموزشی یک برنامه ثابت برای کشور اجرا می‌شود و محتوای برنامه مقید به متن تنظیم شده است و رعایت انضباط یکنواخت آموزشی برای همه دبیران الزامی است.
٢- نظام متکی بر رشد همه جانبه فرد: در این نظام برنامه برحسب مقتضیات منطقه و نوع مدرسه و توانایی شاگردان تنظیم می‌شود و محتوای برنامه به فعالیتهای فردی و گروهی شاگردان تنظیم می‌شود و محتوای برنامه به فعالیتهای فردی و گروهی شاگردان بستگی دارد. دبیران در اجرای برنامه و انتخاب مواد درسی آزادی عمل و اختیارات بیشتری دارند و…. با کمی تأمل و دقت در نظام آموزشی کشور درمی یابیم که نظام آموزشی کشور ما متکی بر اصالت مواد درسی است. زیرا دبیران باید مطالب معینی را بدون توجه به تواناییها، استعدادها و علایق دانش‌آموزان تدریس نموده و ارزشیابی معینی را با ریزبارم معین به عمل آورند. بدیهی است که در چنین نظامی – همچنانکه محققان و دانشمندان علوم تربیتی معتقدند- دبیر آزادی عمل چندانی ندارد که توسط آن بتواند به فعالیتهای ابتکاری بپردازد و بطور کلی او مجبور است که وظایف خاصی را که از طرف سیستم به او تحمیل می‌شود را بدون کم و کاست اجرا نماید. بنابراین به نظر می‌رسد که پیشنهادات داده شده برای تدریس فعال فیزیک در چنین سیستمی بی نتیجه خواهد ماند.
٢. عدم آشنایی دبیران دروس مختلف با روشهای نوین آموزشی علیرغم اینکه دبیران دروس بطور گسترده مورد توصیه قرار می‌گیرند که روشهای فعال آموزشی را جانشین روشهای سنتی و دبیر محوری نمایند، دانش‌آموزان را درگیر مسائل کاربردی و پژوهشی نمایند و گاهی اوقات روشهای مختلفی همانند به کار بردن فناوری اطلاعات در آموزش، روشهای آزمایشگاهی، پروژه، پرسش و پاسخ و… برای تدریس به دبیران پیشنهاد می‌شود، هنوز تعداد کثیری از دبیران فقط با عناوین این روشهای تدریس آشنایی دارند و یا اطلاعات خیلی محدودی دارند.
معمولاً این اطلاعات محدود را با استفاده از مطالب پراکنده مجلات که اتفاقی به دست آنها می‌رسد، کسب کرده اند و هیچ گاه بطور جدی و عمقی با این روشها آشنا نشده اند. کلاسهای ضمن خدمت دبیران نیز معمولاً آموزش مطالب تئوری و یا روشهای آزمایشگاهی کلاسیک و سنتی است و هیچ گاه روشهای فعال آموزشی، روشهای سازماندهی کلاس و مدیریت زمان برای تدریس با روشهای فعال، مورد توجه قرارنگرفته اند. چگونه از دبیری که هنوز با این روشها آشنا نشده و مورد حمایت علمی قرار نگرفته است، میتوان انتظار داشت که روشی را که نمی داند به کار ببرد؟!
٣. متناسب نبودن زمان با روشهای فعال
مسئله زمان را از دو زاویه میتوان مورد توجه قرار داد
کمبود زمان لازم برای تدریس علوم به شیوه فعال: شکی نیست که زمان تدریس روشهای فعال طولانی تر از شیوه‌های سنتی گذشته میباشد. تحقیقی از دبیران زیست مدارس استان همدان (که تا حدی روش تدریس دانش‌آموز محوری را بکار برده اند) نشان می‌دهد که این دبیران به عللی قادر به ادامه این روش نمی باشند و اولین دلیل این دبیران کمبود وقت میباشد. تقسیم کلاس به دسته‌ها و گروههای کوچکتر، فعالیتهای آزمایشگاهی، روشهای بحث گروهی، استفاده از رایانه، خرد کردن مسئله به اجزای کوچکتر… همه و همه نیاز به زمان دارند. بنابراین با توجه به کافی نبودن زمان، استفاده از روشهای فعال بسیار کمرنگ خواهد بود.
کمبود وقت دانش‌آموزان برای فعالیت و تحقیق
دانش‌آموزان برای انجام دادن فعالیتها، پروژه ها، بحث‌های گروهی که منتج به نتیجه دلخواه شود، نیازمند آرامش و زمان هستند. زیرا یقیناً انجام دادن تکالیفی از سوی دانش‌آموزان که منجر به یادگیری سطوح بالای یادگیری در حیطه شناختی میباشد، مستلزم وقت زیاد است. از آنجایی که نیمی از وقت دانش‌آموزان در مدرسه صرف می‌گردد و حداقل نصف وقت باقی مانده آنها صرف حفظ و تکرار دروس عمومی آنها می‌گردد (زیرا حداقل نصف دروس دانش‌آموزان علوم تجربی و ریاضی را دروس رشته انسانی تشکیل می‌دهد) نیم دیگر وقت باقی مانده باید صرف بقیه دروس تخصصی نظیر فیزیک، زیست، آمار، ریاضی، زیست و هندسه و… شود.
مسلماً با چنین محدودیت زمانی نمی توان از دانش‌آموزان توقع داشت که چند ساعتی از وقت خود را صرف کسب اطلاعات از شبکه اینترنت و پروژه‌های تحقیقاتی و… نماید.
۴. عدم امکانات کافی در مناطق محروم و روستایی
دبیر خوب درشرایط محدود نیز می‌تواند موثر واقع شود. اما شکی نیست که فضا و تجهیزات آموزشی مناسب در کیفیت و شیوه انتخاب روش تدریس دبیر بسیار موثر است. کثرت دانش‌آموزان، نداشتن میز و نیمکت کافی، نداشتن کتابخانه، آزمایشگاه، سایت کامپیوتر و… می‌توانند روش تدریس دبیر را تحت تأثیر قرار دهند.
متأسفانه عدم امکانات در مناطق محروم به شدت روش تدریس دبیران را محدود کرده است. حتی در برخی از مدارس به دلیل عدم کارایی و یا عدم اطلاع مدیران، دانش‌آموزان و دبیران از استفاده از همان امکانات محدود نیز منع می‌شوند. بدیهی است که بدون آزمایشگاه و ابزار لازم و بدون در دست داشتن یک سایت کامپیوتر و یک کتابخانه با کیفیت مناسب نمی توان به دانش‌آموزان روشهای تحقیق و تفحص را آموخت و نمی توان به مطالب و قوانین تئوری، لباس عملی پوشاند و به دانش‌آموزان ارائه کرد.
با تمام این تفاسیر بنده به عنوان دبیر زیست شناسی استفاده از روشهای فعال و نوین تدریس را بهتر و دقیقتر و تاثیر گذار تر می‌دانم و سعی دارم با آموزش توسط این گونه روشها این درس را در دانش‌آموزانم نهادینه سازم.
اینجانب…. دبیر…. آموزشگاه… شهرستان.. هستم. بنده مدت… سال است که در آموزش و پرورش مشغول خدمت می‌باشم. مساله ای که بنده با آن مواجه شدم و باعث شد که تغییراتی در کلاس ایجاد کنم عدم علاقه دانش‌آموزانم در کلاس به مباحث زیست شناسی بود بعد از گذشت چند جلسه متوجه شدم آنها علاقه کمتری نشان می‌دهند و نمره ارزشیابی‌های مستمر آنان در این درس کمتر است به همین دلیل تصمیم گرفتم پژوهشی در این زمینه انجام دهم. چرا که دانش‌آموزان به درس زیست شناسی علاقه چندانی ندارند؟ آیا شیوه تدریس بنده یا سبب بی انگیزه نمودن آنها به درس زیست شناسی شده است؟ عدم آشنایی دانش‌آموزان به نحوه مطالعه این درس سبب بی علاقگی آنها به این درس شده است؟ عدم توجه به ارزشیابی‌های مستمر و تکوینی در یادگیری درس زیست شناسی تاثیر داشته است؟اینها سوالاتی بودند که باید پاسخ آنها را پیدا کرده و راهکارهای مناسب برای آنها پیدا می‌کردم. ارزشیابی بخشی از فرایند یاددهی- یادگیری است. همه دست اندرکاران امور آموزشی و تربیتی با کلمه ارزشیابی و امتحان آشنایی دارند. اگر بگوییم که ارزشیابی حلقه مفقوده یادگیری محسوب می‌شود زیاد به خطا نرفته ایم چرا که از یک نظر ارزشیابی آخرین حلقه از فعالیتهای آموزشی دبیر و برنامه درسی محسوب می‌شود و از نظر دیگر ارزشیابی در روشهای فعال تدریس زیست شناسی باید مقدم و استمرار دهنده برنامه‌های درسی و فرایند تدریس شمرده شود. همه گمان می‌کنند که ارزشیابی مخصوص اندازه گیری دانش‌ها و مهارت‌های دانش‌آموزان از مطالب مطرح شده در کلاس درس است در حالی که ارزشیابی باید شامل برنامه درسی و فعالیتهای دبیر در کلاس و نحوه تدریس وی نیز میباشد و به عنوان ابزاری برای درک نقایص برنامه و روند تدریس و یادگیری دانش‌آموز به کار رود. حال میتوان گفت که: ارزشیابی بخشی از فرایند یاددهی – یادگیری است و جدا از آن و در انتهای آن قرار نمی گیرد.
علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
١ – بررسی علل بی علاقگی دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
٢ – پیدا کردن راهکارها و روش هایی جهت علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی و مباحث آن
در مقایسه با شاخص، دانش‌آموزان باید در کلاس درس زیست شناسی باعلاقه حاضر شوند و مباحث آن را بیاموزند.
پژوهش حاضر در بین دانش‌آموزان سال… دبیرستان میباشد که در برنامه آموزشی آنها زیست شناسی گنجانده شده است. امسال هم طبق سال‌های قبل برای اینکه بدانم چرا دانش‌آموزان به درس زیست شناسی علاقه کمتری نشان می‌دهند و چه کار کنم که دانش‌آموزان از این حالت خارج شوند و با دید دیگری به این درس نگاه کنند به اهمیت درس زیست شناسی پی ببرند ابتدا از خود آنها خواستم که نظرشان را درباره این درس و کلاس بنویسند و بگویند چه انتظاری از کلاس زیست شناسی دارند و دوست دارند از چه روشی برای تدریس این درس استفاده شود. بعد از نظر خواهی از دانش‌آموزان با مشاور و همکارانم درباره علل بی علاقگی و ضعف دانش‌آموزان در این درس صحبت نمودم سپس تعدادی از اولیا دانش‌آموزان ضعیف دعوت به عمل آمده و علل بی علاقگی و ضعف فرزندشان را نسبت به درس زیست شناسی جویا شد.
تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات:
پس از بررسی نظرات و مطالعه کتاب‌ها و مجلات مختلف و همفکری و مشاوره با مشاور در مدرسه و سایر همکاران درباره علل عدم علاقه دانش‌آموزان به درس زیست شناسی به نتایجی دست یافتم که به شرح ذیل میباشد: نظرات همکاران: نداشتن انگیزه، توجه بیش از حد به مسایل جانبی و حاشیه ای، توجه، علاقه و تحت تاثیر برنامه‌های تلویزیونی و ماهواره ای قرار گرفتن.
– سطح پایین تحصیلات خانواده – تحت تاثیر محیط قرار گرفتن – عدم علاقه به مطالعه – نداشتن انگیزه و هدف و صرف اوقات زیادی از شبانه روز برای دیدن برنامه‌های تلویزیونی.
نظر خواهی از دانش‌آموزان برای من بسیار مهم بود به همین دلیل از انها خواستم که نظرات، خواسته ها، و علت عدم علاقه به درس زیست شناسی را بدون نوشتن مشخصاتشان روی برگه ای برایم بنویسند. البته نظر خواهی فقط اختصاص به دانش‌آموزان کلاس. نداشت بلکه از پایه‌های بالاتر هم نظر سنجی به عمل آمد. علاوه بر نظر خواهی از کلیه دانش‌آموزان با چند تن از دانش‌آموزان ممتاز و درس خوان و دانش‌آموزان ضعیف مصاحبه ای ترتیب دادم که مختصری از گزارش به شرح ذیل میباشد.
نظارت دانش‌آموزان: الف) نظر دانش‌آموزان ممتاز و درس خوان: نحوه تدریس دبیر، خشک و بی روح بودن کلاس، ترس و دلهره و اضطراب دانش‌آموزان از پرسش‌های شفاهی، زمان کم و حجم زیاد درس زیست شناسی.
نداشتن انگیزه و درک درست و روشن ازآینده، عدم علاقه و مطالعه و عدم آگاهی به نحوه صحیح مطالعه، تحت تاثیر محیط قرار گرفتن، نداشتن علاقه به کلاس و درس و موارد ذکر شده مهمترین مسائل دانش‌آموزان بود که حالا جزئی از دغدغه‌های ذهنی من شده بود و باید تا جایی که می‌توانستم در بهبود وضعیت تلاش می‌کردم.
شناسایی و انتخاب راه حل موقتی جدید
آموزش زیست شناسی با در پیش گرفتن مطالعه جهان طبیعی دانش‌آموزان را به ابزار‌های لازم برای مواجه با مسائل تعیین کننده و حساس چه در حال و چه در آینده مجهز می‌کند. بیشترین مسائل مهمی که در د نیای امروز با آنها مواجهیم، چه اقتصادی و چه بوم شناختی ریشه در زیست شناسی دارند. این واقعیت به زیست شناسان، دبیران و جامعه ای نیازدارد که بتوانند با سلاح دانش با حجم عظیم داده‌ها و آرا و نظرات متنوع سرو کار داشته باشد.
به همین جهت باید کاری کی کردم که کلاس زیست شناسی را به کلاس شاده و دلپذیر تبدیل کنم که دانش‌آموزان از این کلاس نه تنها خسته نشوند بلکه لذت هم ببرند. ابتدا با مدیر دبیرستان در باره اختصاص دادن کلاسی برای این درس صحبت کردم.
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی
گزارش تخصصی علاقمند کردن دانش‌آموزان به درس زیست شناسی