چکیده
یکی ازمهمترین مشکلات دانش‌آموزان در مدرسه، ضعف در خواندن و نوشتن است. املاء نوعی نوشتن است. در این تحقیق برای گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق به نام فاطمه سعی کردم راهکارهایی پیدا کنم و او را در درس املاء تقویت کنم.
برای پیدا کردن راه کارها نیاز به یک سری اطلاعاتی داشتم، نظیر این اطلاعات را از طریق خود دانش‌آموز، پرونده وی، والدین و مشاور مدرسه جمع آوری کردم با توجه به این اطلاعات راه کارهایی را یافتم و آنها را با دانش‌آموز به مرحله اجرا در آوردم.
جملگی این راه کارها برای تقویت حافظ دیداری، تقویت توالی دیداری و تقویت حافظه شنیداری بود که فاطمه در آنها ضعف داشت. در پایان اجرای این راه حل ها، نتیجه خوبی از پیشرفت دانش‌آموز به دست آمد که امیدوارم این را حل‌ها را هم سایر معلمان
برای کاهش ضعف در درس املاء دانش‌آموز به کار ببرند.
مقدمه
نوشتن و خواندن وسیله ای است برای پی بردن به افکار دیگران و گفتار و نوشتن وسیله ای برای آگاه ساختن دیگران از مقاصد و افکار خود. بنابراین تمام کوششهایی که در زمینه آموزش زبان در دبستان انجام می‌گیرد،
باید در جهت پرورش ارکان چهار گانه آن یعنی، شنیدن، گفتن و خواندن باشد.
املاء کلمه ای است عربی و به معنای پرکردن، مطلبی را تقریر تا دیگران بنویسند، طریقه نوشتن درست کلمات و درست نویسی و بکار رفته است.
در این تحقیق در جهت هدف‌های زیر برای رفع مشکل املای دانش‌آموز به نام فاطمه انجام گرفته است:
١- تقویت حافظه دیداری دانش‌آموز
٢- تقویت توالی دیداری دانش‌آموز
٣- تقویت حافظه شنیداری دانش‌آموز
امید که با انجام این راه کارها خود و همکاران بتوانیم در جهت موفقیت دانش‌آموزان گام برداریم.
تعریف تبیین واژه‌های کلیدی:
املاء فارسی از نظر علمی: به معنی پر کردن، مطلبی را تقریر کردن که دیگری بنویسد مطلبی که معلم بگوید و شاگرد بنویسد. املاء فارسی از نظر عملیاتی: متنی است به زبان فارسی که معلم یا شخص دیگری آن را قرائت میکند و یادگیرنده موظف است که کلمات را به درستی بنویسد.
دانش‌آموز از نظر علمی: به افرادی می‌گویند که به فراگرفتن دانش، خواندن و نوشتن مشغول می‌باشند.
(برگزیده‌های پژوهش در عمل، ص ٨۶)
دانش‌آموز از نظر عملیاتی: در این تحقیق منظور از دانش‌آموز کودکی است که در پایه ی اوّل مدرسه دخترانه صیاد شیرازی به تحصیل اشتغال دارد.
حافظه ی بینایی از نظر علمی: توانایی به خاطر سپاری و یادآوری مجدد یک کلمه و یا شیء که دیده است میباشد و ضعف آن در املاء باعث میشود که کودک مثلاً صداها را خوب در ذهن خود نسپارد و بعد برای نوشتن کلمات، آن صداهابه یادش نیاید ونتواند آنها را به خاطر بیاورد.
حافظه توالی و بینایی و شنوایی، توانایی به یاد آوردن چند کلمه یا شیء که قبلاً دیده یا شنیده باشد.
(کرک ساموئل، چالفانت، جیمز، ١٣٧٧)
بیان مسأله و توصیف وضعیت موجود:
خوب نوشتن و صحیح نوشتن یک توانایی ایست که ما به عنوان معلمان شکوفا کردن این توانایی‌ها را عهده دار هستیم. در ماه مهر وقتی درس را تدریس می‌کردم و با دانش‌آموزان در کلاس املا کار می‌کردم تمام سعی من بر این بود تا دانش‌آموزانم مشکلی در نوشتن نداشته باشند. زیرا هر معلّمی آرزو دارد که دانش‌آموزانش درس‌های او را بهتر و آسان تر یاد بگیرند و گفته هایش در اعماق وجود دانش‌آموزان نفوذ کند. در بین این دانش‌آموز ان فاطمه در نوشتن املاهم سطح با دانش‌آموزان دیگر نبود با تشویق وراهنمایی به درس‌های کلاس توجّه می‌کرد. برای انجام فعالیت‌های نوشتنی از خود علاقه ای نشان نمی داد و زود خسته می‌شد. درکلاس آرام و قرار نداشت همیشه با بغل دستی اش در حال صحبت بود و با استفاده از روش‌های مختلف تشویق مدت کوتاهی سر جای خود می‌نشست. بنابراین باخود اندیشیدم چگونه می‌توانم با تشویق فاطمه را به درس املاء علاقه مند سازم؟
از آنجایی که دیکته یکی از مهمترین مواد درسی دانش‌آموزان محسوب میشود. که آن نیز به علت مهم بودن مهارتهای نوشتاری است، شاید بتوان دلیل این امر را در عینی بودن مهارتهای نوشتاری دانست که امکان تحلیل مشکلات کودک را فراهم می‌سازد. با توجه به اهمیت موضوع سعی کردم دقت و تعمق
بیشتری در درس املاء دانش‌آموزان داشته باشم. بنابراین مشکل این دانش‌آموز فکرم را خیلی مشغول کرده است. از آنجایی که وظیفه شغلیم ایجاب می‌کرد سعی کردم برای حل این مشکل راه حلهایی پیدا کنم تا شاید بتوان با به کار گرفتن این شیوه‌ها به کودکانی که به علت ضعف در دیکته به آنها برچسب کم ذهنی، تنبلی، حواس پرتی، عقب مانده زده میشود کمک کرد.
اهداف گزارش تخصصی:
هدف اصلی:
علاقمند کردن یکی از دانش‌آموزان به درس املا
اهداف فرعی:
١ – بررسی علل ضعف دانش‌آموز در درس املا
٢- چگونگی تقویت حافظه دیداری دانش‌آموز
٣ – تقویت حافظه شنیداری دانش‌آموز
۴ – تقویت توالی دیداری دانش‌آموز
۵ – ارائه راهکارهای قابل تعمیم برای حل مشکل املا در سایر دانش‌آموزان
مقایسه با شاخص
در مقایسه با شاخص، دانش‌آموز مورد نظر باید براحتی املا را نوشته و به این درس علاقمند شود.
جمع آوری اطلاعات
جهت تبیین دقیق مسئله نیاز به اطلاعات بیشتر و دقیق تر میباشد که می‌بایست به طریق علمی و با رعایت ویژگیهای جمع آوری اطلاعات اقدام نمود. بنابراین با توجه به ماهیت مسئله لازم بود از روش‌های
مختلف جمع آوری اطلاعات استفاده شود که روش‌های بکار گرفته شده در این پژوهش عبارتنداز:
الف) مصاحبه
ب) مشاهده
ج) بررسی اسناد و مدارک
د) مطالعه ی کتابخانه ای
هـ) استفاده از نظرات همکاران
پیشینه تحقیق
پیشینه ی پژوهش عبارت است از بررسی تحلیلی آثار صاحب نظران و پژوهشگران در یک موضوع خاص. از این رو، فعّالیّتی فکری(تحلیلی و انتقادی) است که طی آن پژوهشگر، متون و آثار موجود در زمینه ی پژوهش را شناسایی میکند و بر اساس یک الگوی مشخّص و با در نظر داشتن هدف خاص پژوهش خود، آنها را بررسی، تحلیل و نقد میکند تا در راستای پژوهش خود از آنها استفاده کند. (پریرخ و فتّاحی، ١٣٨۴)
الف) مبانی نظری:
عمل نوشتن، از دیدگاه والاس و ا. مک لافلین (ترجمه: م. تقی منشی طوسی، ١٣٧٣) با چند مهارت سرو کار دارد از جمله: توانایی نگهداری موضوع در ذهن، تنظیم موضوع به صورت کلمه ها، ترسیم گرافیکی شکل هر حرف و کلمه و… به عقیده ی آن ها، جای شگفتی نیست که بسیاری کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری از فعّالیّت‌های زبان نوشتاری بیزار و تا حدّ امکان گریزان باشند.
در رابطه با اجرای روش‌های فعّال یاددهی و یادگیری در کلاس، بریان. ج، کرتی(مترجم: فروغ تن ساز، ١٣٧٣) بر این نکته تأکید دارد که از جمله نتایج مفید برنامه هایی که دانش‌آموزان در آن فعّال هستند؛ احساس رضایتی است که برای دانش‌آموز از شرکت مفید و فعّالیّت بدنی، حاصل میشود که این امر به نوبه ی خود در نگرش آنان نسبت به فعّالیّت، اعتماد به نفس داشتن و مهارتهای همکاریهای اجتماعی و خلاقیّت تأثیر میگذارد.
موسوی زنجانرودی (١٣٧٨) نیز محبت و تشویق را در تعلیم و تربیت بسیار مؤّثر میداند و عقیده دارد که: پایه ی حیات بشری بسته به محبت است، محبت به هرکسی کاری است به یاد ماندنی و فراموش ناشدنی.
این محبت است که یک عمر، انسان را در حفاظت خود محکم و سالم نگه می‌دارد و سلامت حیات او را بیمه میکند و در سرنوشت او نقش مهمّی را ایفا میکند و ریشه عمیق روانی و روحی دارد. محبت یک مسئله فطری است و بشر طالب آن است. او توقع دارد. توقع از پدر، توقع از مادر، مربیان، معلّمین و دیگران که در حاشیه قرار دارند.
یکی از مباحث عمده در پژوهش پیرامون درس املا، موضوع «علل غلط نویسی دانش‌آموزان در املا» است که تاکنون تحقیقات بسیار در مورد آن صورت گرفته است. جعفریان یسار(١٣٨۶) در این رابطه به دلایل زیر اشاره دارد:
١. آسیب‌های زیستی یا ژنتیکی: مانند دیس گرافی یا دیسلکسی (آینه نویسی و وارونه نویسی)
٢. نبود هماهنگی کامل بین مغز و چشم و دست.
٣. وجود تفاوت بین زبان مادری و زبان نوشتاری.
۴. آموزش ناکافی، ناصحیح و غیر روشمند.
۵. نداشتن دقّت و تمرکز دانش‌آموز در نوشتن و یادگیری مفهوم کلمات و…
ایشان برخی از «راهبردهای افزایش مهارت نوشتن (یا درست نویسی)» را چنین بیان میکنند: رونویسی دانش‌آموز از مطالبی که به آنها علاقه دارد؛ خواندن برنامه ای و هدف دار؛ بازنویسی با ایجاد تغییرات جزئی؛ هم چنین برخی «راهبردهایی برای تقویت درست نویسی (هدف املا)» که شامل: انجام تمرینات تقویت شنیداری و دیداری و بهره گیری از روش چند حسی است. نویسنده ی مقاله «روش آموزش و افزایش مهارت درست نویسی «فرنالد»» را در تقویت املای دانش‌آموزان مؤّثر میداند.
پژوهش‌های بسیاری (برای مثال: بهروزیان، ١٣٨۶؛ حسینی، ١٣٨٧) در مورد رابطه میان بازی و تأثیر آن در یادگیری انجام شده است. که حدّاقل در یک زمینه، یافته مشابهی را تأیید میکنند: تجارب یادگیری فعّال در زبان آموزی، خواندن، نوشتن و تشخیص حروف، در کودکان بسیار مؤّثر است ؛ به گونه ای که یادگیری همراه با بازی و فعّالیّت، به مراتب سریع تر و بهتر از زمانی بوده است که به صورت غیرفعّال به کودکان آموزش داده میشود؛ به خصوص اگر این فعّالیّت‌ها همراه با بازیهای کنترل خویش همراه شوند.
در مقایسه با جعفریان یسار(١٣٨۶)، علوی مقدم و علیزاده (١٣٨٩)به یافته‌های جدیدتری در زمینه ی علل غلط نویسی دانش‌آموزان و راه حل آن دست یافته اند. همین طور در این پژوهش به ویژگی یک املای مناسب اشاره شده که برخی از آنها عبارتند از:
الف) وحدت موضوع بسیار مؤّثر است و از املای گسسته باید پرهیز کرد. به بیان دیگر ارتباط معنایی بین جمله‌ها و عبارات املا باید رعایت شود.
ب) ساختار داستانی و روانی میتواند بهترین املاها را بسازد. ساخت روایی متن. انگیزه ی پیگیری را در دانش‌آموز تقویت میکند. مثل گفتن یک قصًه یا داستان در یک املای تقریری.
ب) پیشینه ی عملی:
هاشمی کاشی ثانی(١٣٨٧) در اقدام پژوهی خود تحت عنوان «چگونه توانستم با روش املای آموزشی و مشارکت دانش‌آموزان سطح نمرات درس املا را ناباورانه ارتقا دهم؟» و در کلاسی با جامعه ی آماری ٣٢ نفر، به برخی از راهکارهای مشارکتی در تقویت املا پرداخته است. این راه کارها عبارتند از: مطالعه ی کتاب هایی در زمینه ی اختلالات یادگیری، تهیّه ی کتاب‌های نظم و نثر مورد علاقه ی اکثرّیت دانش‌آموزان، استفاده از نظر شاگردان و اولیای آنها، بهره مندی از نظر اساتید محترم، تقسیم ساعات املا به دو قسمت ١۵ دقیقه آموزش و ٣٠ دقیقه ارزشیابی.
ایشان با عمل به این راه کارها به این نتایج دست یافته بود: میزان علاقه مندی دانش‌آموزان به درس ادبیّات را که در مهرماه ٣٧٪ بوده به ٨۵٪ افزایش پیدا کرده و میانگین نمرات املا از ١۶/١٢ به ١٩/۶۵ ارتقاء یافته بود.
در مقایسه با هاشمی کاشی(١٣٨٧)، پروین (١٣٨۴) به یافته‌های مفیدتری در درس املا دست یافته است.
اقدام پژوهی ایشان تحت عنوان «درس املا و بررسی راه‌های مشارکت فعّالانه دانش‌آموزان در درس املا» به بررسی علل بروز مشکلات در آموزش املا پرداخته است. او در این زمینه یافته‌های زیر را به دست آورده است: بسیاری از معلّمان میپندارند که تنها روش آموختن املای کلمات، مشق نویسی از روی کتاب و نوشتن دیکته از هر درس است. ولی هیچ یک از این دو راه نمیتواند روش مفیدی باشد. چون اوّلی فقط بر تمرین و تکرار طوطیوار تکیه میکند و دوّمی بر حافظه. املا نیز مانند سایر دروس نیاز به آموزش دارد و واگذاری آن به دانش‌آموزان و راهنمایی نکردن، سبب میگردد که دانش‌آموزان نتوانند آن چنان که شایسته و بایسته است در درس املا پیشرفت کنند. روش املا نوشتن یکنواخت نباشد و معلّم از روش‌های دیگری به ابتکار خود استفاده نماید. آموزش املا مربوط به ساعت این درس در برنامه ی کلاسی نیست. بلکه اگر در همه دروس هماهنگی وجود داشته باشد، کمک شایانی در این راه خواهد شد. معلّم به منظور گسترش دادن زمینه ی اطّلاعات لغوی، تسهیل در فهم لغات مشکل و رسیدن دانش‌آموزان به مراحل و سطوح بالای بادگیری، باید از لغات هم خانواده، مشتقّات و کلمات متضاد استفاده نماید. لازم است دانش‌آموزان قواعد درست نویسی، رسم الخط مطابق با بخش نامه‌های ارسالی، چگونگی تصحیح املا و بارم غلط‌های املایی را قبلاً یاد بگیرند. بهتر است در حضور دانش‌آموزان مطابق با دستورالعمل تصحیح املای فارسی مصوّب دفتر برنامه ریزی و تکالیف کتاب‌های درس تصحیح املا صورت گیرد.
اهمیت و ضرورت حل مشکل:
ـ اگر از ابتدا ضابطه و قانونی در تعلیم املاء داشته باشیم، راحت تر هستیم. (صفاپور، عبدالرحمان)
خوب نوشتن نوعی توانایی است که معلمان نقش مهمی در ایجاد این توانایی در کودکان را دارند. (زندی، بهمن ١٣٧٩)
لازم به ذکر است که املاء و فارسی زیربنای سایر دروس هستند. برای مثال اگر دانش‌آموزی ریاضی را درست نفهمد دلیل آن همیشه ندانستن ریاضی نیست. گاهی اوقات شاگرد موضوع را نمی تواند درست بخواند و یا نمی تواند درست بنویسد بنابراین نمره نمی آورد. و این امر باعث شکست دانش‌آموز در زمینه ی تحصیلی او شده و اعتماد به نفس او را پایین می‌آورد.
حال با توجّه به موارد مطرح شده در این فعالیت علمی، اهداف زیر را دنبال می‌کنم:
١- راهبردهای چگونگی املانویسی را با توجّه به شرایط سنی و سطح توانایی دانش‌آموز آموزش دهم.
٢- مهارت نوشتن را در فاطمه افزایش دهم.
٣- اعتماد به نفس فاطمه را بالا ببرم.
۴- مهارت خواندن را در فاطمه پیشرفت دهم.
۵- دقّت و توجّه و تمرکز را در فاطمه تقویت کنم.
۶- علاقمندی فاطمه را به درس املاء افزایش دهم.
گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق گزارش تخصصی املا نویسی به وسیله تشویق